Dilnoza

✍#taqriz  (Amerika adabiyoti)

📚 "Uch qalb" (roman)
👤 Jek London

 

Hayvon yangligʻ yashagandan istalgan damda inson tarzida oʻlgan afzalroq...

FILOLOGIK TAHLIL

"Uch qalb" — Jek London qalamiga mansub sarguzasht roman. U muallif oʻlimidan oldingi yozgan 50 - romanidir. 

Jek Londonning sarguzashtlarga boʻlgan ishtiyoqini asarlaridan ham yaqqol sezish mumkin. U juda erta inson qalbining tubiga kirib borish va boshqalarning harakatlarini tushunish qobiliyatini namoyon etgan ijodkorlardan ekani bejiz emas.

BADIIY TAHLIL

Yozuvchining soʻnggi romani - "Uch qalb"da oʻquvchilar xazina izlovchilar Frensis va Genri Morganning sarguzashtlari hamda ularning goʻzal Leonsiyaga boʻlgan sevgisi va uning oʻzaro his-tuygʻulariga guvoh boʻladi. Biroq ular kechirgan his va ehtiroslarning paydo boʻlishi qahramonlarning ochiq va samimiy tabiatini aslo oʻzgartirmaydi. Chunki ularning muhabbati hiyla-nayranglarga yot va xiyonat qilishga qodir emas. 

- "Uch qalb" ning bir-biriga qanday bogʻliqligi bor?

- Nega kitob aynan bunday nomlangan?

- Muhabbatga oshufta 3 ta qalbning qay biri birlashadi?

- Uch qalb aslida sevgi uchburchagimi yo...?

Shu va shu kabi savollarga kitobni oʻqib, albatta, javob olasiz.

XULOSA

Sarguzashatlarga boy tarzda yozilgan ushbu asar sizni qiziqtirib qoʻyishi aniq! Voqealar rivoji keskin burilishlarga toʻla boʻlsa-da, oxir-oqibat, albatta, eng yaxshi yakun boʻladi. 

KITOBDAN IQTIBOS

• Begunoh odamni osishsa, u duo fotihasiz ham jannatga tushadi, yaxshisi dorga osayotganlar ibodat qilishsin.
• Xotin kishining erkaklar qalbiga abadiy beradigan azob bu — sevgi.
• Ayol kishini sevmagan erkak chinakam erkak emas.
• Boylik shunga olib keladiki, odam piyoda yurmaydigan boʻlib qoladi.

📖 Kitobni oʻqish uchun: Magic shop  

📄 Pdf oʻqish uchun: https://t.me/kitoblar_pdf/649

©Booklover

✍️#taqriz  (Oʻzbek adabiyoti)

📚 "Men ham uni sevardim"  (hikoya)
👤 Bayram Ali

FILOLOGIK TAHLIL

Bayram Alining "Meni ham uni sevardim..." hikoyasi sevgi, insoniy his-tuyg‘ular va hayotning murakkabliklarini o‘zida aks ettirgan. Asar inson qalbidagi tuyg‘ularni, afsus va armonlarni tasvirlash bilan o‘quvchini chuqur o‘ylashga undaydi.

Tasviriylik: Bayram Ali hikoya davomida hissiyotlarni aniq va tasirchan tasvirlaydi. O‘quvchi qahramonning ichki kechinmalarini o‘z yuragida his qilishi mumkin.

Dialoglar: Dialoglar sodda, ammo mazmunli. Ular qahramonlarning ichki dunyosini ochib berishga xizmat qiladi.

Lirik ohang: Hikoyada sevgi va armon mavzusiga bag‘ishlangan lirik ohang hikoyaning umumiy ta’sirchanligini oshiradi.

BADIIY TAHLIL

Hikoyada sevgi va insoniy munosabatlar markaziy o‘rinda turadi. Muallif sevgi orqali inson qalbining murakkabligi va undagi qarama-qarshiliklarni o‘rganadi. Hikoyada bir-birini sevgan, ammo turli sabablar tufayli birga bo‘la olmagan ikki insonning taqdiri tasvirlanadi. Bu voqealar o‘quvchini insoniy his-tuyg‘ular va hayotiy qarorlarning qadrini chuqurroq anglashga chorlaydi.

Asar qahramoni (muallif nigohida): Yoshlikdagi samimiy va beg‘ubor sevgining ramzi. U sevgi hissini o‘zida yashirib yurishi, lekin uni unuta olmasligi bilan o‘quvchiga ta’sir qiladi.

Uning sevgilisi: U hayotning real sharoitlari va qarorlarining qurboni sifatida tasvirlangan. Uning hissiyotlari ham murakkab va ziddiyatli.

XULOSA

"Meni ham uni sevardim..." hikoyasi hayotiy va his-tuyg‘ularga boy asar bo‘lib, inson qalbidagi sevgi va armonning qanday ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatadi. Muallif sevgi hikoyasi orqali o‘quvchini chuqur mulohazalarga undaydi va hayotdagi imkoniyatlarni qadrlashni o‘rgatadi. Shu bilan birga Hikoya hayotdagi har bir qaror muhimligini va ularning kelajakdagi ta’sirini anglash kerakligini eslatadi.

Hikoya oxirida o‘quvchi inson hayotidagi armon va afsuslarning kuchini his qiladi. O‘tmishda sevgan inson bilan uchrashuv imkoniyati qo‘ldan boy berilishi hikoyaning dramatik ruhini yanada kuchaytiradi.

⏳ Mutolaaga 15 daqiqa ketdi.

📖 Pdf oʻqish uchun: ziyouz.com

©Booklover

✍#taqriz  (Amerika adabiyoti)

📚 "Hey, kim bor"  (drama)
👤 Uilyam Saroyan

 

Yomonligingni bilib tursa-da, seni, baribir, sevadigan odamning boʻlsa...

FILOLOGIK TAHLIL

Uilyam Saroyan – Amerika adabiyotining yorqin namoyandalaridan biri, o‘z asarlarida inson ruhiyatini va qashshoqlik sharoitida kechadigan hayotning ma’nosini chuqur aks ettira olgan dramaturg va yozuvchi. Uning asarlari samimiylik va mehrga boy bo‘lib, o‘quvchini oddiy hayotiy voqealarning ichki go‘zalligini ko‘rishga chorlaydi.

"Hey, kim bor?" dramasi o‘zining minimalistik uslubi va insoniy munosabatlarning chuqur aks ettirilishi bilan ajralib turadi. Asarda Saroyanning oddiy so‘zlashuv tiliga asoslangan uslubi aniq ko‘rinadi. Dialoglar sodda bo‘lsa-da, ularda yashirin ma’no bor. Jumladan, "Hey, kim bor?" xitobi nafaqat yigitning yolg‘izligidan dalolat, balki insonning umid va tushkunlik o‘rtasidagi ichki iztiroblarini aks ettiradi. Bu so‘zlar o‘quvchini insonning ruhiy ehtiyojlarini anglashga yetaklaydi.

Asarning tarjimasi (Rauf Parfi tomonidan) o‘ziga xos va badiiy uslubni saqlab qolgani bilan e’tiborga loyiq. Tarjima original matnning samimiyligini o‘quvchiga yetkazadi.

BADIIY TAHLIL

Asarning markazida yigit va Emilining sevgi va ruhiy yaqinlikka asoslangan munosabatlari turadi. Ammo sevgi bu yerda faqat romantik tuyg‘u emas, balki insonning ichki qayg‘u va umidlariga javob izlashining ramzidir.

Yigit obrazi:
Yigit axloqiy jihatdan ijobiy emas – jamiyat tomonidan tan olinmagan, ichki iztiroblar girdobida qolgan obraz. U sevgining faqat tashqi ko‘rinish emas, balki ichki poklik va umid shaklidagi samimiyligini izlaydi. Uning "Hey, kim bor?" degan xitobi sevgi orqali hayotga qaytishni, o‘zligini topishni anglatadi.

Emili obrazi:
Emili bu sevgi va ruhiy najotning ramzi sifatida ko‘rinadi. Uning ovozi yigitni o‘zini qamrab olgan ruhiy zulmatdan chiqaradi. Uning mavjudligi asarga ma’naviy chuqurlik bag‘ishlaydi.

Saroyan bu asarda sevgi va insoniylikning hayotimizdagi muhimligini ta’kidlaydi. Sevgi nafaqat shaxsiy tuyg‘u, balki insonni o‘zgartiruvchi va uni haqiqiy "men"iga qaytaruvchi kuch sifatida tasvirlanadi. Shuningdek, asarda yolg‘izlik va jamiyat tomonidan kamsitilgan insonning ruhiy iztiroblari ham ochib berilgan.

XULOSA

"Hey, kim bor?" – bu sevgi, insoniylik va ichki kechinmalar haqida o‘ziga xos hikoya. Saroyan insonning ruhiy ehtiyojlari va jamiyatdagi o‘rnini qayta ko‘rib chiqishga undaydi. Asarni o‘qish o‘quvchiga hayotning eng sodda va samimiy go‘zalligini his qilish imkonini beradi. U oʻquvchiga insoniylikni qadrlash va sevgi kuchini his qilishni oʻrgatadi.

❗️Men uchun asardagi eng taʼsirli jumla: "Hey, kim bor?"

📜 Rus tilidan Rauf Parfi tarjimasi.

🗞 Jahon adabiyoti jurnali, 2013 - 9.

⏳ Asarni oʻqishga 25 daqiqa vaqt ketdi.

📖 Asarni pdf shaklida oʻqishingiz uchun: ziyouz.com

🎧 Audio shaklda eshitishingiz uchun: radiospektakl

©Booklover

✍#taqriz

📚 "Nur borki, soya bor"
👤 Oʻtkir Hoshimov

 

"Tiriklik atalmish daryo oʻzanida hamma qatori birdek oqish kerakmi yoki aksincha, oqimga qarshi suzib, haqiqat uchun kurashish kerakmi?

FILOLOGIK TAHLIL

Oʻtkir Hoshimovning birinchi romani hisoblanmish "Nur borki, soya bor" asari 1973-75 yillarda yozilgan. 1977 yilda kitob holida nashrdan chiqqan.

Yozuvchining har bir asari oxiri kutilmagan yakun topishi bilan koʻp yozuvchilardan ajralib turadi. Bu asarning ham oxiri juda ayanchli tugashi kitobni oʻqishga va uni tezroq tugatishga majbur qiladi. 

Kitob sarlavhasi oʻquvchini eʼtiborini tortishi aniq. Nur borki, soya bor; yaxshi borki, yomon bor. Muallif bu bilan dunyo falsafasi va undagi nur hamda soya oʻrtasidagi azaliy kurash haqida asarning boshidan to oxirigacha bosh qahramon tilidan hikoya qiladi. Oʻzingiz mushohada qilib koʻring va qisqacha syujeti bilan ham tanishib keting.

BADIIY TAHLIL

Asarning bosh qahramoni yosh jurnalist va yozuvchi Sherzod. Romanda koʻpgina ikkinchi darajali qahramonlar ham qatnashgan. Jumladan, Sirojiddin, Abduvohid, Shoira, Zuhra... Ularning hayot tarzi hamda dunyoga boʻlgan qarashlarining turlicha ekanligi asarni alohida bezab turuvchi jihatlardan biri. Hech qaysi personaj bir-birini takrorlamaydigan alohida figuralar. Kitobxon ulardan koʻp narsalarni oʻrganishi mumkin. (Menga oʻxshab😉)

Bosh qahramon Sherzod ismli yigit asarni boshidan oxirigacha adolat bilan kurashib keladi, doimo haqparstlik, rostgoʻylik yoʻlini tanlaydi. Lekin bu dunyoda kimga ham haq gap yoqib tushadi deb oʻylaysiz. Hech kimga. 

Sherzod shu xislati bilan "oʻzining boshiga yetadi", boshqalar uning nurdek hayotiga soya soladi. Bechora doʻsti Abduvohid esa uning uchun oʻz hayoti bilan tovon toʻlaydi.

Asarning qisqacha mazmuni shulardan iborat. Albatta, uni toʻliq oʻqisangiz batafsilroq maʼlumotga ega boʻlasiz. Baribir taqriz yozib butun boshli asar mazmuni, uning mohiyatini yetkazib berish birmuncha qiyinlik qiladi.

©Booklover

✍#taqriz

📚 "Qimorboz"
👤 Fyodor Dostoyevskiy

 

"Muqovaga Dostoyevskiy yozilgan boʻlsa, nimaligiga qaramay oʻqib ketaverish kerak".

Bugun rus adabiyoti yozuvchilaridan biri Dostoyevskiyning tugʻilgan kuni ekan, keling, u atigi 26 kun ichida yozib tugatgan "Qimorboz" asari haqida gaplashsak.

GENETIK TAHLIL

Fyodor umri davomida eng koʻp mukkasidan ketgan ish qimor oʻynash boʻlgan. Shuning uchun u ruslarbop hisoblangan Ruletka oʻyinini oʻynab, katta miqdorda qarzga kirib qolgan. Keyin u nashriyot bilan shartnoma tuzib, "Qimorboz" degan romanini 26 kun ichida yozib tugallagan.  

 

Kimda kim bu yoʻlga kirsa, xuddi qorli togʻdan chanada tushgandek, tobora tezroq, tezroq qulayveradi.

Shu orada u Anna Snitkina degan ayol bilan birga ishlab, keyinchalik uni yoqtirib qoladi. Qiz ham adibga butunlay bogʻlanib, uni koʻrmasa turolmaydigan darajaga yetadi.  Fyodor  turmush oʻrtogʻiga boshqa qimor oʻynamaslikka vaʼda beradi va oʻz soʻzining ustidan chiqib, umrining oxirgi 10 yilida bir marotaba ham qimor oʻynamaydi. 1867-yil 15-fevralda ularning toʻylari boʻlib oʻtadi va adib vafot etgunga qadar — 1881-yilgacha birga yashaydi. (Fyodor Annaga uylanishidan oldin 2 marta turmush qurib ajrashgan, yoshi ham 40 larga borib qolgan edi)

Keyinchalik Anna Grigoryevna shunday eslaydi:

"Dunyoda birorta ham odam oldin ham, keyin ham menda bunchalik ogʻir, chuqur tushkun taassurot qoldirmagan. Men romanni yozish jarayonida oʻzimda juda baxtsiz, oʻldirilgan, qiynoqqa solingan odamni qiyofasini koʻrdim". 

Asarning yozilish tarixi shunday ekan, keling syujeti bilan ham tanishsak!

BADIIY TAHLIL

Asarning bosh qahramoni Aleksey Ivanovich boʻlib, roman aynan uning tilidan hikoya qilinadi. Uning sevgan qizi Polina esa yigitga qayrilib ham qaramaydi. Ammo Aleksey qiz uchun odam oʻldirishga va hatto oʻzining joniga qasd qilishga ham tayyor boʻlgan ashaddiy qimorboz yigit.

Asardagi Polina ismli qiz obrazi Fyodor oʻz hayotida yoqtirgan ayoli boʻlib, lekin u bilan birga boʻlolmagan boʻladi. Ammo u oʻsha qizni oʻzining asarlariga ham obraz sifatida olib kiradi. Asarning qisqacha mazmuni shulardan iborat.

FILOLOGIK TAHLIL

Asar Fyodor Dostoyevskiy 40 yoshlar atrofida boʻlgan paytda yozilgan. Yozuvchi ushbu romanni dastlab "Qimorboz" deb emas, "Ruletenburg", deya nomlagan edi. Uni Ibrohim Gʻafurov oʻzbek tiliga mahorat bilan tarjima qilgan.

©Booklover

📚#taqriz
"Novvoy qiz" (hikoya)

Qilgʻilik qilinib, bechora qizning qizligi olinib, boʻlar ish boʻlib bitgandan keyin, ikkalasi jimjit boʻlib ikki tomonga choʻzilishdilar. Hikoyada boshlanishidan fojeali tugun...
Abdulhamid Choʻlponning eng mashhur romani "Kecha va kunduz"dan keyingi nasriy asarlari ichida birinchilar qatorida tilga olingani "Novvoy qiz" hikoyasi hisoblanadi. Negaligini hozir bilib olasiz! 
Avvalambor, yozuvchi shunga oʻxshash bir qator asarlari orqali xotin-qizlarning or-nomusi, ularning hayotida duch keladigan ziddiyatlatli vaziyatlari  haqida toʻxtalib, jamiyatning ham eʼtiborini aynan shu mavzuga qaratishga harakat qiladi. Asarning asosiy syujet markaziga novvoy qizning ayanchli taqdiri qoʻyiladi. U bitta-yu bitta onasidan, oʻz hotirjamligidan, baxtidan va or-nomusidan bir kunda judo boʻladi. 

Hikoyaga aynan "Novvoy qiz" sarlavhasi qoʻyilganligi ham eʼtiborimizni tortishi aniq. Nega tikuvchi, nega oʻqituvchi, nega oshpaz yoki boshqa nom emas, aynan novvoy?  Chunki bilamizki, biz oʻzbek xalqida non azaldan muqaddas, pok neʼmat hisoblangan. U bilan bogʻliq bir necha udumlarimiz, jumladan, nonning bir boʻlagi boʻlsa ham yerda yotkanligini koʻrsak, uni koʻzimizga surtib olib qoʻyamiz, mehmonga borganda, birinchi navbatda, 2 ta boʻlsa ham non koʻtarib boramiz, ikki juftlikning birga boʻlishini niyat qilib non sindiramiz, bolaning endigina birinchi qadamlarini bosishni oʻrgatayotganda tagidan non dumalatamiz, urushga kimnidir joʻnatayotganimizda eson-omon qaytib kelsin deb non tishlatamiz. Bizda non shunchalik muqaddas sanaladiki, hatto eng oxirgi umidlarimizni ham shu neʼmat bilan birgalikda oʻtkazamiz. Asarda ham balki, shuning uchun novvoy qiz sarlavhasi tanlangandir. Bu hikoyada balki qiz bolaning or-nomusini, shaʼnini muqaddas sanab, birinchi oʻringa qoʻyilgandir. 

(Hikoyani oʻqish atigi 14 daqiqa vaqtingizni oladi⏳)

Audio eshitish uchun:
@audiokitoblar_uz

Elektron oʻqish uchun:
http://Ziyouz.com

©Booklover

https://t.me/+f78cIzy09S5iZDc6

✍#taqriz
📖
“Qizil va qora” Stendalning 1830-yilda nashr etilgan romanidir. Romandagi voqealar 1820-yillarda Fransiyada bo‘lib o‘tadi. Ushbu roman XIX asrning so‘nggi choragida psixologik realizmning ilk namunasi sifatida tanila boshlagan. Psixologik realizm janri o‘sha davrga kelib Yevropa adabiyotida ustunlik qilgan yo‘nalish sifatida keng tanilgan. U ilk bor oʻzbek tilida 1986-yilda chop etilgan. Hasan Toʻrabekov rus tili orqali "Qizil va qora" nomi ostida tarjima qilgan. Shuningdek, ushbu roman voqealari Fransiyada sodir boʻlgan. Undagi asosiy mavzu ishq-muhabbat, odamiylik, eʼtiqod va vijdon erkinligi masalalariga yuksak baho berilgan. Bir inson taʼriflaganidek, "Fransiya adabiyoti sevgi uchun oʻladi". 

Undagi asosiy qahramon esa Juliyen Sorel, u lotin tilini mukammal biladi, diniy bilimlarini Injildan oʻrgangan boʻlib, uni lotin tilida yoddan aytib bera oladi, shu bilan birga xotirasi ham kuchli va kelajakda esa mashhur ruhoniy boʻlmoqchi. Ammo uning oldiga qoʻygan maqsadlari oldida turli xil toʻsiqlar, hiyla-nayranglar, fitna va shunga oʻxshash yomonliklar paydo boʻla boshlaydi. Qoʻshimchasiga, ayollarning yoʻldan ozdiradigan harakatlari uni butkul boshqacha odam boʻlishiga zamin yaratib beradi. Asarni oʻqish orqali u haqida batafsil maʼlumotga ega boʻlasiz!

Qizil - bu hayot uchun kurash, undagi toʻsiqlarni yengib oʻtishga harakat qilish, qiyinchiliklar, azob uqubatga bardosh berish, qolaversa, bir inson uchun oʻz maqsadlari yoʻlida toʻxtamay harakat qilib borish...

Qora - bu barcha yomonliklarning ramzi...

Qiziqarli faktlar
- Stendalning tugallanmagan keyingi romani qo‘lyozmada xuddi shunga o‘xshash nomga ega edi - “Qizil va Oq”;

- 1864-yilda Vatikan Stendalning barcha “sevgi qissalari“ni, shu jumladan, “Qizil va qora” kitobini ham taqiqlangan kitoblar qatoriga joylashtirdi;

- 1850-yilda Nikolay II Rossiyada ushbu kitobni taqiqladi;

- 1939-yilda F. Franko diktaturasi davrida ham roman Ispaniya kutubxonalaridan olib tashlangan edi.

Asar toʻgʻrisidagi fikrim, qisqacha qilib aytganda, Fransuz adabiyoti bilan yaqindan tanishishga yordam beradigan bu katta hajmdagi roman har bir sarlavha ostida oʻz epigrafiga ega ekanligi, turli xil yozuvchi, faylasuflarning aforizmlari ishlatilganligi kitobxonni voqealar boshlanishidan oldin uni ilgariroq xabardor qilib qoʻyadi. Quyida ushbu epigraflardan bir nechtasini misol qilib keltirib oʻtishni lozim deb topdim. 

📚Kitobdan iqtibos:
🪄 Dilingga ozor bermay, koʻnglingni ololmaydilar.
🪄 Soʻz insonga dilidagi fikrini yashirmoq uchun ato etilgan.
🪄 Hech qachon tasodif demaslik kerak, doim "Xudoning karami" deb ayting.
🪄 Xiyol boʻlsa-da, jonli fikr aytish gustohlikdek koʻrinadi...
🪄 Qilichbozlik muallimining taʼbiri bilan aytganda, har qanday hamlani ham daf qilsa boʻladi, lekin yaratgan Parvardigor olishuvga chek qoʻymoq uchun doim raqiblardan birini gʻaflatda qoldiradi.
🪄 Butun hayotning asosiy qonuni - bu oʻzini saqlash, omon qolish.

©Booklover

https://t.me/+f78cIzy09S5iZDc6

✍#taqriz 
📚
Jahon adabiyoti durdonalaridan biri boʻlgan Chingiz Aytmatovning asarlariga toʻxtalib oʻtsam. Maktab paytimda uning "Oq kema", "Asrga tatigulik kun", ("Asrni qaritgan kun" ), "Jamila" asarlarini oʻqigan boʻlsam, shulardan eng koʻp yoqqani va meni birinchi marta yigʻlatgan asar bu - "Asrga tatigulik kun" edi. Bugun esa shu yozuvchining yana bir asari "Birinchi muallim" qissasiga toʻxtalib oʻtsak. Bu borada yozuvchining naqadar mahoratli ekaniga tan bermay ilojimiz yoʻq.👏

"Birinchi muallim“ qissasi ilk bor 1962-yil chop etilgan. Asarni oʻzbek tiliga Zaynab va Asil Rashidovlar tarjima qilgan.
Rejissor Andrey Konchalovskiy 1965-yil qissa asosida „Birinchi muallim“ filmini suratga olgan.

Tahlil
Qissada taʼlim-tarbiyaning Qirgʻizistonning olis qishloqlariga yetib borishi haqida soʻz yuritiladi. Undagi bosh qahramon esa Duyshen ismli ustoz boʻlib, u oʻquvchilarining taʼlim olishida haqiqiy jonbozlik koʻrsatadi. Asar Oltinoy ismli oʻquvchi qiz tomonidan hikoya qilib boriladi. U qiz katta boʻlib Akademik Sulaymonova nomini qoʻlga kiritadi, lekin bungacha u oʻzining birinchi muallimini ham unutmaydi. (Menimcha, qiz oʻz Ustozini yoqtirib ham qolgan edi, ammo taqdir ularni maʼlum bir sabablarga koʻra  juda ham uzoq vaqt bir-biridan ayirib qoʻydi). 

Asar shu darajada kitobxonga qattiq taʼsir qiladiki, uni oʻqimaslikni, umuman, iloji yoʻq! 
Shaxsiy fikrim: Ushbu asarni kelajakda muallim boʻlmoqchi boʻlgan har bir inson oʻqishi shart deb bilaman. Mutolaa jarayoni atigi 1 soat vaqtni talab qiladi. [Ketqizgan vaqtingizga achinmaysiz:) ]

@Booklover
https://t.me/+f78cIzy09S5iZDc6

📖 Matnni oʻqish uchun
https://t.me/kitoblar_pdf

🔊 Audio eshitadiganlar uchun
https://t.me/audiokitoblar_uz

✍#taqriz

📚 "Qoʻrqma"
👤 Javlon Jovliyev

Roman 2020-yil yoz oyida yozib tugallangan. U oʻzgacha uslubda va oʻzgacha ohangda yozilgan boʻlib, yozuvchi epik turning dimiqqan muhitiga lirika va oʻtkir dramatizmning pokiza nafasini olib kirolgan. Ramz, majoz va obrazlar oqimi va hech kimnikiga oʻxshamagan lirizmni his qilasiz. Unda bugungi kun haqida bironta voqea yoʻq, faqat bugungi kunga solishtirishlar bor, xolos, va asarning eng katta yutugʻigʻa ham aynan shunda. Undagi "Qiztaka", "Qoravoy", "Eshakqurt", "Jigar", "Yetmishvoy" soʻzlari majoziy obraz sifatida qoʻllanilgan va bularning bari bugungi kunni  eslatib turuvchi ramzlar hamdir.

Tahlil
__- Nima uchun oʻqishga kirdingiz, oʻqishdan maqsadingiz nima?
- Oilamni boqish, ertaga hech kimga moliyaviy jihatdan qaram boʻlmaslik uchun ham oʻqiyapman.
- Qarindosh-urugʻlarim uchun, ularning farzandidan kam boʻlmaslik uchun...
- Iyee, oʻqish uchun ham maqsad boʻlishi kerakmi? (deydiganlar ham topiladi)
- Millat uchun, faqat millatni deb oʻqiymiz.__

Oxirgi jumlani aytuvchilar bugungi kunda topilmas javohirlarga aylanib boʻlgan. XX asr boshlari Turkiston xalqi SSSR hududi tarkibiga mustamlaka boʻlib kirgan paytlari, ularni yaxshi va oson boshqarish uchun tentak va qullik pozitsiyasiga oʻtqazishga harakat qilishgan. Turkiston yoshlarini omilashtirish, ularni oʻz tarixidan uzoqlashtirib kelajak avlodlarga bulgʻab koʻrsatish, aqliy mehnatga yaqinlashtirmasdan faqat jismoniy mehnat (paxta ishi) orqali ularni qullikda ushlab turish kabi siyosat hukmronlik qilgan. 

Bugungi kunda AQSH taʼlim sohalari boʻyicha dunyoda yetakchilik qilayotgan boʻlsa, 1900-yillar Olmoniyada  (Germaniya) taʼlim sifati juda yuqori boʻlgan va shu sababdan butun dunyo yoshlari Olmoniyaga borib tahsil olishga intilishgan. Shular jumlasidan, bizning Turkiston yoshlari ham 1922-yil oktabr oyida Olmoniyaga oʻqishga ketishgan. Ularni oʻqitish, moliyaviy jihatdan taminlash - barchasi shu millatning burchi deb qaralib, ular uchun ota-onalar bor-budidan voz kechishgan, ularning yaqin doʻstlari hatto millat uchun oʻqiyotgan talabalar haqqiga deb tilanchilik ham qilishgan. Qanchadan qancha mashhur jadidlar ular uchun kurashib oʻqishga joʻnatishgan. Oqibatda nima boʻldi? Ularni boʻyniga bir emas, oʻn qator qilib tuhmat va boʻhtonlarni ilib qoʻyishdi. 57-modda, birinchi bandi bilan Vatanga xiyonat, davlat sirlarini sotish, 58-modda - qurolli qoʼzgʻalonga harakat, 64-modda - sovet davlatiga qarshi terakt, 67-modda - aksilinqilobiy tashkilotga aʼzolik ...

❗️Germaniyaga oʻqishga ketgan talaba qizni otasining oldida qiynab otib oʻldirishdi, otasini ham uning ketidan qabrga tiqishdi. Ularning orqasidan qolgan yana 69 ta talaba xuddi shunday jon berdi. Lekin oʻsha paytni oʻzida Turkistondan 70 tagina talaba oʻqish uchun ketgan boʻlsa, SSSR hukumatida Olmoniyaga ketgan rus talabalarining soni 10 mingta edi. Ular hatto shu yetmishvoylarning ilm olishiga qattiq toʻsqinlik qilishdi, boʻynilariga tuhmatlarni bosib, oxir oqibatda otib oʻldirishdi. 

Bizning tariximiz ana shunday qora kunlar, qora dogʻlar, qora siyohlar orqali yozildi. Ularni biz ham Turkiston aholisi "xalq dushmani" deb eʼtirof etdik.(ichimizdan ham sotqin va xiyonatchilar chiqqaniga dalil)

Yozuvchining_fikri

   Ul talabalar bizga oʻrnak boʻlishi kerak, xalqiga xiyonat qilayotgan, faqat oʻzi uchun yashayotgan, oʻqishni oʻyin, deb bilganlarga maktab boʻlishini istadim.


“Qoʻrqma” romani yutuqlari:

1. Roman 2021-yil fevral oyida chop etildi va ilk tiraj rekord 21 kunda sotildi. Roman o‘zbek zamonaviy adabiyotining bestselleriga aylandi

2. Romanning ikkinchi nashri 20 000 nusxada chop etildi

3. May oyida Javlon Jovliyev “Qoʻrqma” romani uchun Afgʻoniston hukumatining “Oltin qalam” mukofotiga sazovor boʻldi. Shu yili roman muallifi Yozuvchilar Uyushmasiga a’zo bo‘ldi.

4. 28-iyun kuni Javlon Jovliyev “Tahsin” mukofotini oldi.

5. Javlon Jovliyev mamlakat rahbari tomonidan “Kelejak bunyodkori” medali bilan mukofotlandi.

6. Yoshlar ishlari agentligi kitobning viloyatlar bo‘ylab taqdimotini o‘tkazib berdi.

✍#taqriz

📚 "Qatlnoma"
👤 Nabijon Boqiy

"Xalq dushmanlari qoʻlga tushibdi! Xalq dushmanlari otilibdi!" degan "xushxabar" tarqaladi-yu, hamma birdan yengil tin olardi.

"Qatlnoma" hujjatli qissa boʻlib, dastlab 1991-yil jurnalda nashr etilgan. Uzoq yillar davomida qayta chop etilmagan ushbu asar 2020-yilda yangi faktlar bilan qayta nashr qilindi. Unda oʻtmishdagi qora kunlar qalamga olingan boʻlib, asosan,  yozuvchi ABDULLA QODIRIY ijodi, hayoti va shunga bogʻliq boʻlgan barcha masalalar keng yoritilgan. Bilamizki, Qodiriyning hayoti oxiri oʻlim bilan yakunlangan boʻlib, bunda bizning sevimli yozuvchilarimiz Gʻafur Gʻulom, Oybek va Abdulla Qahhorlarning ham qoʻli borligi asarda toʻlaligicha ochiqlangan. Haqiqat shuki(asarda aytilishicha), ular oʻsha mashʼum davrning jallodlari toʻqigan hujjatlarga IMZO CHEKISHGA MAJBUR QILINGAN. Ishonmaydigan kitobxonlar diqqatiga: Ular har bir davrga baho berganda oʻsha zamon sharoitini hisobga olish lozimligini ham unutmasliklari kerak.

TAHLIL
Abdulla Qodiriy nafaqat yozuvchi, balki bogʻbon boʻlganligi, uyida asalari boqqanligi ham asarda keltirilgan. Uning hayoti bilan tanishgan kitobxonlarning birinchi savoli - bu, Xoʻsh, u qanday qilib hibsga olindi?, deydilar. Gap shundaki, yozuvchi gazeta va jurnallarda oʻz fikrlari bilan chiqish qilayotib, bir amaldorning "qitigʻiga" tegadigan haqiqatlarni yozadi va shu orqali uning qora kunlari boshlanadi. Habibulla Qodiriy( oʻgʻli)ning aytishicha, "Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasining sobiq rahbarlari otamga shikast yetkazdilar, uni taʼqib etdilar, oxir-oqibatda oʻshalar otamni qamatishdi", deb taʼkidlaydi "Otamdan esdalik" asarida. U 1937-yil 31-dekabrda hibsga olinadi va turli xil odamlar tomonidan soʻroq qilinadi. Ular Qodiriyga aksilinqilobchi, davlat toʻntarishga qarshi boʻlgan tashkilot aʼzosi degan ayblarni ilib qoʻyishadi va shu bilan SSSR Oliy sudining Harbiy Hayʼati tomonidan OʻzSSR JMning 58-,64,67- moddalari asosida mol-mulkini musodara etish sharti bilan jinoiy javobgarlikning oliy jazosi - otuvga hukm qilinadi. 1938-yil 4-oktabr kuni hukm ijro etiladi, ammo 5-oktabr kuni sud hukmi oʻqiladi. Sud hukmi quyidagicha:
- Kechasi kechasi. . . bilmasdan otib qoʻyibmiz.
- Xayriyat,- deydi rais tin olar ekan. - Umuman, boʻladigan ishning tezroq boʻlgani yaxshi, boplabsan, azamat! Oily sud nomidan senga tashakkur eʼlon qilaman.

Bugungi kungacha, Sud hukmini kim ijro qilgani aniq emas. Baʼzilar, ijrochida ayb yoʻq, deydilar, ular buyruqni bajarishga majbur, deydilar, agar buyruqning oʻzi jinoyat boʻlsa-chi? Demak, uni ijro etgan kimsa ham jinoyatchi boʻladi-da! Hozir ham "salla keltir" deyilsa, kalla keltirishga shay boʻlib turgan ijrochilar kammi?

Qodiriyning musodara qilingan mol-mulki butunlay yoqib yoʻq qilib yuborilgan. Shunday qilib, hozirgacha Abdulla Qodiriyni oʻlimi haqida 3 xil qarash mavjud:
1⃣. Abdulla Qodiriy 1938-yil 4-oktabr kuni otilgan va qayergadir(?) koʻmilgan;
2⃣. Abdulla Qodiriy otuvga hukm qilingan, lekin otilmasdan zaharli konlarda oʻlgunicha ishlatilgan. (1950-yillarning oxirigacha Qodiriyning oʻgʻil-qizlari huzuriga notanish kimsalar kelishar ekan-da, ularga otalaridan qizgʻin salomlar topshirishar ekan, Qodiriy hazrat sogʻ-salomatlar, nasib etsa, keladilar, deyishar ekan).
3⃣. Abdulla Qodiriy 1938-yil 4-oktabr kuni otilgan va jasad krematoriy oʻchogʻiga tiqib yoqib yuborilgan. 

XULOSA
Bu qarashlar turli-xil boʻlib, 3-fikr haqiqatga yaqin, deb hisoblayman. Chunki bugungi kungacha Abdulla Qodiriyning qabri topilmagan va hatto qayerda otilgani haqida ham aniq dalillar yoʻq va faqat tahmin qilinadi, xolos. Bundan kelib chiqiladiki, Shoʻro hokimiyati undan tezroq va hatto jasadidan ham butunlay qutulish tarafdori boʻlishgan.
Oʻsha mudhish hodisalarni hujjatlar asosida elga oshkor qilishdan maqsad billurdek sof Qodiriyni oqlab, boshqalarni qoralash emas. Tarixiy HAQIQATni xalq bilishi kerak.

( Tahlil qismi toʻliq kitobdagi maʼlumotlar orqali yozildi)

©Booklover

https://t.me/+f78cIzy09S5iZDc6
 

✍ #taqriz
📚 "Chiq-chiq" tovushi
👤 Dino Butssati

Faqat mendagina hech qanday holat yuz bermaydi! Men omadsiz kimsamanmi? Omad kulib boqishini kutib yashayman.

Yozuvchi Dino Butssati asli Italiyalik yozuvchi boʻlib, XX asr yozuvchilaridan hisoblanadi. Men aynan Yevropa adabiyotini ushbu yozuvchisiz his qilolmayman. Uning 200 ga yaqin ajoyib va kutilmagan yakun topishi bilan ajralib turadigan hikoyalari bor. Ushbu hikoya rus tilidan Nazira Joʻrayeva tomonidan tarjima qilingan. 

Yozuvchiga muhabbat uning tarjimayi holini oʻrganish bilan emas, balki yaratgan asarlari orqali qozoniladi. Shunday ekan gapni choʻzmasdan hikoya mazmuniga toʻxtalsam.

Yozuvchi yoshi qirqlar atrofidagi bir asab kasalliklari shifokori bilan ancha vaqtdan beri tanish. Shu sababdan shifokorning bemorlarga qoʻygan tashxislarini bemalol koʻzdan kechira oladi. Darvoqe, shifokor bir necha marotaba aytishiga qaraganda juda keng tarqalgan va faqat juda tor mutaxassislarga maʼlum boʻlgan hodisa toʻgʻrisida bir necha marotaba hikoya qilib bergandi. Muallif ham ana shu kasallikni boshidan kechirgan 15 yoshli qizaloq haqida ismi-familyasini sir saqlagan holda ushbu "Chiq-chiq" tovushi asarini yaratdi. 

Bilamizki, bu tovush bizga soat chiqillashini yoki qoʻl soati kapkirining tovushini eslatadi. Lekin hikoyadagi tovushni bunga umuman aloqasi yoʻq. Eng qizigʻi shundaki, "Chiq-chiq" tovushi faqat qizgagina emas, oʻsha uyda va oʻsha mahallada yashovchi hammaga birdek jaranglab eshitiladi, lekin tovush qayerdan kelayotganini hech kim topishga qodir boʻlmaydi. Ajoyib tarafi esa qizga shundan keyin "Gallyutsinatsiya" tashxisi qoʻyiladi. 

Googledagi maʼlumotlarga koʻra insonlar orasida koʻproq eshitish gallyutsinatsiyalari uchraydi. Kishi tasavvurida ovozlar, gʻoʻngʻir-gʻoʻngʻir tovushlar, kulgi, yigʻi, qoʻngʻiroq jarangi, musiqa va hatto oʻq ovozini eshitgandek boʻladi. Gallyutsinatsiya asab bilan bogʻliq kasallik hisoblangani uchun u kuchli siqilish, stress yoki qattiq qoʻrquvdan keyin paydo boʻla boshlaydi.

Qizchada 15 yoshida boshiga qanday tashvishlar tushgan boʻlishi, qanday omadni kutib yashashi mumkin?! Hikoyani oʻqib davomini oʻzingiz xulosa qilishingiz mumkin. Chunki hikoya xuddi yopiq mavzudek aniq va ochiq ravon yoritilmagan.

! Mutolaa jarayoni atigi 10 daqiqa vaqtingizni oladi. 

📖 Matnni oʻqish uchun: https: //www.ziyouz.com/

©Booklover

✍#taqriz

📚 "Oʻn besh yoshligim"
👤 Tetsuo Miura

"Bir kuni tongga yaqin dahshatli gumbur-gumburdan uygʻonib ketdim. "Yer qimirlayapti", deb oʻyladim men, oʻrnimdan turib derazani ochdim. Shundoq koʻz oldimda osmonda yaltiroq qora shayton quloqni bitiradigan darajada chinqirib, shiddat bilan uchib kelmoqda edi. Koʻz ochib-yumgunimcha u yaqinimizdagi baland uy orqasida gʻoyib boʻldi".

Tetsuo Miura yapon yozuvchisi boʻlib, u 1931-yil Yaponiyada tugʻilgan. Oʻz davrida eng zoʻr qisqa hikoyalar muallifi boʻlgan bu yozuvchi 2-jahon urushida Yaponiya-Amerika oʻrtasidagi urush manzarasini 15 yoshli bolakay tilidan tasvirlaydi. 
   — Oʻzingni ehtiyot qil, - dedi u. — Qachon va qayerda oʻlishingni Xudo biladi. Qochgin deyishdimi - tamom, qochishing kerak. Joningni saqlab qol.

1941- yil 7-dekabrda Yapon samolyotlari hech qanday urush e’lon qilmasdan, AQSh harbiy floti joylashgan Perl-Harborga dahshatli hujum uyushtiradi. Shundan keyin ertasi kuni Amerika Yaponiyaga qarshi rasman urush eʼlon qiladi. Yaponiya esa Perl-Harbor uchun og‘ir to‘lov qiladi. Xirosima va Nagasaki shaharlariga insoniyat tarixidagi birinchi atom bombasi tashlanishi ham ma’lum ma’noda Perl-Harbor uchun qasos edi. Oqibatda Yaponiya jangda butunlay yengiladi. 

Ana shu yillarda sodir boʻlgan voqeani oʻz koʻzi bilan koʻrgan oʻn besh yoshli bolakay oʻlim talvasasi ostida katta boʻladi. Oʻz jonini saqlab qolish uchun yertoʻlalarda tunaydi. Uyini snaryadlar bombardimon qilib, vayron holga keltirib qoʻyishadi. 

Keyinchalik oradan yillar oʻtib bolakay urush paytida yozgan vidolashuv maktublarini koʻzdan kechiradi va "Men endi oʻlishni xohlamayman", deb oʻsmirligida boshidan oʻtkazgan yillarini eng achinarli holatda eslaydi.

Hikoya rus tilidan Abdulla Ortiqboyev tomonidan tarjima qilingan va ushbu asarni Mirjalol Madvaliyev elektron shaklga keltirgan.

⏳ Mutolaa jarayoni 20 daqiqa vaqtingizni oladi.

📖 Matnni oʻqish uchun: "Mutolaa" ilovasi.

©Booklover

✍#taqriz

📚"Men, sen, u va telefon"
👤 Anor

 

Qolgan bevalar erini yod aylab qabristonga borishadi, men esa osmonga qarayman.

Anor 1938 - yilda Ozarbayjonning Boku shahrida mashhur shoirlar oilasida tavallud topgan. Uning bir qator hikoya va asarlari boʻlib, hatto baʼzi bir filmlar uchun ssenariylar ham yozgan.

Yozuvchining  ushbu hikoyasi haqiqiy ishq-muhabbat mavzusida bitilgan. Asarni oʻqisangiz chin sevgi qanaqa boʻlishini butun vujudingiz bilan his qilasiz.

SYUJET

Seymur - asarning bosh qahramoni. U hamma aka-ukalari orasida bitta boʻydoq boʻlganligi uchun oʻziga yor topishga harakat qiladi. Kattalar hatto "Seymur, sen uchun Bokuning eng goʻzal qizini topsak, uylanasanmi?", - deyishsa, - U "Albatta" deb javob berardi.

Tasavvur qiling! Tunning qoq yarmi, shunaqa paytda qiz topish kerak. Chunki sharti shu. Agar Seymur uchun hozir qiz topa olishsa, unga uylanishi kerakligini aytadi. Yigitning qarindoshlari shu paytda qanday yoʻl tutishgan deb oʻylaysiz?!

Kechasi tun yarimda hamma birdan kelishib, bittadan raqam aytishi va oʻsha raqamga yigit qoʻngʻiroq qilishi kerak boʻladi. Kimdir "9", kimdir "0", kimdir yana qaysidir raqamni aytadi va hosil boʻlgan raqamga yigit qoʻngʻiroq qiladi. Voqealar rivoji aynan shu joyidan boshlanadi.

Inson hatto haqiqiy sevgilisini topishga shunchalar harakat qilsa, uning bilan boʻladigan suhbat qanchalik yoqimli boʻlishi mumkin?! 

Asar kitobxonga shu darajada qattiq taʼsir qiladiki, uni oʻqiganda siz ham qahramon his qilayotgan tuygʻuni xuddi boshingizdan oʻtqazyotganga oʻxshaysiz. Shaxsan men anchadan beri xohlab yurgan asarimni topib oʻqigandek boʻldim. 

Baribir kitobxon qizlar oʻz sevgilisini ham xuddi asarlardagi kabi qahramonlar boʻlishini xohlashlari bejizga emas ekan. Xullas, oʻqimasanglar boʻlmaydi😉.

🕰 Mutolaa jarayoni 20-25 daqiqa vaqtingizni oladi.

📜 Matnni oʻqish uchun: http://Ziyouz.uz

©Booklover