Janr: roman
Kitob haqida
Taqrizlar
#book_review ✨
Nomi: Qo‘rqma
Muallifi: Javlon Jovliyev
1922-yilda Turkistondan Germaniyaga 70dan ortiq talabalar ta’lim olish va keyinchalik vatanga qaytib, o‘z ilm va tajribalarini boshqalarga o‘rgatish maqsadida yuborilgan. Asar aynan shu 70 nafar talaba haqida bo‘lib, unda millat va tarix mavzulari asosiy oʻrin olgan.
Asarning bosh qahramoni — tarix fakultetida o‘qiyotgan talaba. Uning butun o‘y-fikri Germaniyaga o‘qishga ketgan o‘sha 70 talaba bilan bog‘liq edi. Buguni ham, ertasi ham, barcha g‘ami ham o‘tmishdagi talabalar edi. U haqiqatni bilishga intilardi, o‘sha talabalar bilan suhbatlashishni, ularning orasida bo‘lishni orzu qilardi. Uning yagona tashvishi ham shu edi.
Tush — bu inson ongida bo‘lishini istagan voqealar, tasvirlar va his-tuyg‘ularni mutloq amalga oshirish mumkin bo‘lgan illuziyaviy maydon. Ya’ni, hayotda imkonsiz tuyulgan narsalar tushda ro‘yobga chiqadi. Tushlarga hech kim chegara qo‘ymaydi — u yerda hamma narsa boʻlishi mumkin. Asar qahramoni ham tushlarida yashardi. Uning uchun tushlari real hayotidan ko‘ra ma’noliroq edi. Tushlari uning butun dardi va qaygʻusi edi. Shunga qaramay, u o‘z tushlarida baxtli edi, chunki ular uni o‘tmishga, 70 talabalar davriga olib ketardi.
Asar voqealari ikki davr — o‘tgan asr va hozirgi zamon oralig‘ida kechadi. Asar ogʻir dard bilan yozilgani shundoq bilinib turadi, huddiki muallif oʻzidagi bor ogʻrigʻini qalamiga bergandek...
Go‘yo u millatini, tarixini unutgan avlodning yuziga tarsaki tushirgandek: “Sizlardek avlod uchun o‘sha talabalar, jadidlar jon fido qilganmidi? Sizlar ularga loyiq bo‘ldingizlarmi?” degan savollar bilan g‘azablanayotgandek.
Bunga isbot sifatida muallif hozirgi zamonda yashayotgan talabalar hayotini ko‘rsatadi — kimningdir dardi uxlash, boshqasiniki faqat telefon, yana biriniki qizlar... Bu esa, aslida, bizning bugungi hayotimizni aks ettiradi. Shundan xulosa qilish mumkinki: 100 yil avvalgi talabaning dardi — ilg‘or ilmni zoʻr muttaxasislardan o‘rganish, yurtiga qaytib, boshqalarga o‘rgatish va davlatini rivojlantirish bo‘lgan bo‘lsa, XXI asr talabalarining dardi — uxlash, telefon va boshqa mayda istaklar atrofida aylanyapti. Balki muallif aynan shu farqni ko‘rsatmoqchi bo‘lgandir ya'ni bir asrda talabalarning maqsadi va hayotiy qarashi qanchalik o‘zgarganini.
Xullas, bu dardni his qilish uchun asarni o‘qish kerak. Asarning yozilish uslubi o‘ziga xos, muallif og‘riqni yurakka yetkazib bera olgan. Undagi millat, tarix va o‘lim mavzulari juda ta’sirli yoritilgan, ayniqsa, o‘lim haqida gap ketganida negadir ko‘zimda yosh aylanaverdi. Qahramonlar o‘rtasidagi ba’zi monologlar meni uzoq va yaqin xotiralarga olib ketdi, chunki o‘sha suhbatlar men ham talaba boʻlganim uchun menga tanish edi.
@mahliyo_umarjonova
#MenOʻqiganKitob
🥶 Javlon Jovliyev. "Qo'rqma" (2020)
"Qo'rqma" har bir oʻzbek talabasi oʻqishi shart boʻlgan asar!
Kitob o'tgan asrning yigirmanchi yillarida Turkistondan Germaniyaga ilm olish uchun yuborilib, yakunda josus sifatida aylanib otib tashlangan 70 nafar talabalar, jumladan Sattor Jabbor (birinchi o'zbek kimyogari), Maryam Sultonmurodova, Ahmad Shukriy, Abdulvahob Murodiy (birinchi o'zbek agronomi), Xayrinisa Majidxonova va boshqalarning hayoti haqida hikoya qiladi.
Kitobxon asarni o'qish davomida ikki zamon oralig'idagi voqealarga guvoh bo'ladi. Goh yuz yil oldinga, goh hozriga zamonga sayohat qiladi. Hozirga zamondagi sayohat paytida esa o'zimizning atrofimizdagi odamlarni uchratadi.
Undan tashqari kitob jamiyatning ilm olishdan boshqa bo'lgan muammolari bilan yuzlashadi. Bu masalalar ustida uzoq o'ylashga majbur qiladi.
❗️ Mustaqillik adabiyotining eng sara besh kitobi orasida bo'lishga arziydigan asar. O'qish davomida negadir Tog'ay Murodning ham, Abdulla Qodiriyning ham imzolarini ko'rgandek bo'ldim. O'qisammikin yoki yo'q deb o'ylanib yurgan bo'lsangiz mutolaani boshlashning ayni vaqti!
⭐️ Shaxsiy reyting: 9/10
📚 Men oʻqigan boshqa kitoblarga taqrizlar (https://t.me/BahodirMahmud/304)
👁 @BahodirMahmud
✍#taqriz
📚 "Qoʻrqma"
👤 Javlon Jovliyev
Roman 2020-yil yoz oyida yozib tugallangan. U oʻzgacha uslubda va oʻzgacha ohangda yozilgan boʻlib, yozuvchi epik turning dimiqqan muhitiga lirika va oʻtkir dramatizmning pokiza nafasini olib kirolgan. Ramz, majoz va obrazlar oqimi va hech kimnikiga oʻxshamagan lirizmni his qilasiz. Unda bugungi kun haqida bironta voqea yoʻq, faqat bugungi kunga solishtirishlar bor, xolos, va asarning eng katta yutugʻigʻa ham aynan shunda. Undagi "Qiztaka", "Qoravoy", "Eshakqurt", "Jigar", "Yetmishvoy" soʻzlari majoziy obraz sifatida qoʻllanilgan va bularning bari bugungi kunni eslatib turuvchi ramzlar hamdir.
Tahlil
__- Nima uchun oʻqishga kirdingiz, oʻqishdan maqsadingiz nima?
- Oilamni boqish, ertaga hech kimga moliyaviy jihatdan qaram boʻlmaslik uchun ham oʻqiyapman.
- Qarindosh-urugʻlarim uchun, ularning farzandidan kam boʻlmaslik uchun...
- Iyee, oʻqish uchun ham maqsad boʻlishi kerakmi? (deydiganlar ham topiladi)
- Millat uchun, faqat millatni deb oʻqiymiz.__
Oxirgi jumlani aytuvchilar bugungi kunda topilmas javohirlarga aylanib boʻlgan. XX asr boshlari Turkiston xalqi SSSR hududi tarkibiga mustamlaka boʻlib kirgan paytlari, ularni yaxshi va oson boshqarish uchun tentak va qullik pozitsiyasiga oʻtqazishga harakat qilishgan. Turkiston yoshlarini omilashtirish, ularni oʻz tarixidan uzoqlashtirib kelajak avlodlarga bulgʻab koʻrsatish, aqliy mehnatga yaqinlashtirmasdan faqat jismoniy mehnat (paxta ishi) orqali ularni qullikda ushlab turish kabi siyosat hukmronlik qilgan.
Bugungi kunda AQSH taʼlim sohalari boʻyicha dunyoda yetakchilik qilayotgan boʻlsa, 1900-yillar Olmoniyada (Germaniya) taʼlim sifati juda yuqori boʻlgan va shu sababdan butun dunyo yoshlari Olmoniyaga borib tahsil olishga intilishgan. Shular jumlasidan, bizning Turkiston yoshlari ham 1922-yil oktabr oyida Olmoniyaga oʻqishga ketishgan. Ularni oʻqitish, moliyaviy jihatdan taminlash - barchasi shu millatning burchi deb qaralib, ular uchun ota-onalar bor-budidan voz kechishgan, ularning yaqin doʻstlari hatto millat uchun oʻqiyotgan talabalar haqqiga deb tilanchilik ham qilishgan. Qanchadan qancha mashhur jadidlar ular uchun kurashib oʻqishga joʻnatishgan. Oqibatda nima boʻldi? Ularni boʻyniga bir emas, oʻn qator qilib tuhmat va boʻhtonlarni ilib qoʻyishdi. 57-modda, birinchi bandi bilan Vatanga xiyonat, davlat sirlarini sotish, 58-modda - qurolli qoʼzgʻalonga harakat, 64-modda - sovet davlatiga qarshi terakt, 67-modda - aksilinqilobiy tashkilotga aʼzolik ...
❗️Germaniyaga oʻqishga ketgan talaba qizni otasining oldida qiynab otib oʻldirishdi, otasini ham uning ketidan qabrga tiqishdi. Ularning orqasidan qolgan yana 69 ta talaba xuddi shunday jon berdi. Lekin oʻsha paytni oʻzida Turkistondan 70 tagina talaba oʻqish uchun ketgan boʻlsa, SSSR hukumatida Olmoniyaga ketgan rus talabalarining soni 10 mingta edi. Ular hatto shu yetmishvoylarning ilm olishiga qattiq toʻsqinlik qilishdi, boʻynilariga tuhmatlarni bosib, oxir oqibatda otib oʻldirishdi.
Bizning tariximiz ana shunday qora kunlar, qora dogʻlar, qora siyohlar orqali yozildi. Ularni biz ham Turkiston aholisi "xalq dushmani" deb eʼtirof etdik.(ichimizdan ham sotqin va xiyonatchilar chiqqaniga dalil)
Yozuvchining_fikri
Ul talabalar bizga oʻrnak boʻlishi kerak, xalqiga xiyonat qilayotgan, faqat oʻzi uchun yashayotgan, oʻqishni oʻyin, deb bilganlarga maktab boʻlishini istadim.
“Qoʻrqma” romani yutuqlari:
1. Roman 2021-yil fevral oyida chop etildi va ilk tiraj rekord 21 kunda sotildi. Roman o‘zbek zamonaviy adabiyotining bestselleriga aylandi
2. Romanning ikkinchi nashri 20 000 nusxada chop etildi
3. May oyida Javlon Jovliyev “Qoʻrqma” romani uchun Afgʻoniston hukumatining “Oltin qalam” mukofotiga sazovor boʻldi. Shu yili roman muallifi Yozuvchilar Uyushmasiga a’zo bo‘ldi.
4. 28-iyun kuni Javlon Jovliyev “Tahsin” mukofotini oldi.
5. Javlon Jovliyev mamlakat rahbari tomonidan “Kelejak bunyodkori” medali bilan mukofotlandi.
6. Yoshlar ishlari agentligi kitobning viloyatlar bo‘ylab taqdimotini o‘tkazib berdi.
Iqtiboslar
© 2025 Mutolaa.uz
