Buyuk Getsbi. Frensis Skott Fitsjerald

📓 Buyuk Getsbi - "latta" oshiq yoki buyuk qalb egasi?

Bahodir Mahmud • July 14, 2024 at 16:10

#MenOʻqiganKitob #Taqriz

❗️ Diqqat, taqrizda spoylerlar bor!

📓 Buyuk Getsbi - "latta" oshiq yoki buyuk qalb egasi?

Bir necha yilllar oldin ushbu kitob asosida suratga olingan filmni tomosha qilgan edim. Shubhasiz, film juda ham muvaffaqqiyatli chiqqan. Lekin manaman degan film ham kitobdagi voqelikni boricha ko'rsata olmaydi. Bir qancha vaqt oldin kanalimda kitob muallifi va yozilishi bo'yicha bir qancha qiziqarli ma'lumotlar ulashgan edim. (https://t.me/BahodirMahmud/505)

"Zukko kitobxon" loyihasida ushbu kitob oy kitobi sifatida tanlanganidan so'ng uni o'qib chiqishga qaror qildim va quyidagi xulosalarga keldim. 

Jey Getsbi. Asarning bosh qahramoni. Alkogol ichimliklarini noqonuniy tarzda sotib, shu orqali boyib ketgan, pullarini esa sobiq xiyonatkor sevgilisining e'tiborini tortish uchun sarflab, hashamatli bazm-u jamshidlar tashkillaydigan, sevgan qizi uni tashlab ketsa ham, undan umidini uzmagan, Muhammad Yusufning ta'biri bilan aytganda "Biz baxtli boʻlamiz Xudo xohlasa, Xudo xohlamasa uchrasharmidik deb yurgan "latta" oshiq. Yakunda shu "latta"ligi sababli juvonmarg boʻlib ketadi.

Nik Kerrevey. Asar shu yigit nomidan hikoya qilinadi. Bir soʻz bilan aytganda "qoʻshmachi" yigit. Qarindoshi Deyzi Buchenan va "rodnoy" qoʻshnisi va doʻsti Jey Getsbilarning yana qayta uchrashuvlarini oʻz uyida tashkillab bergan, sevishganlarni qayta birlashtirgan "mujik" yigit. 

Deyzi Buchenan. Sevgisini $350lik (adashmasam) marjonga "sotgan" qiz. Jey Getsbining sobiq sevgilisi. Tom Buchenanning boyligiga uchgan qiz. Faqat oʻzini oʻylaydigan, xudbin ayol. Hamma joyni "loy" qilib, oxirida hech narsa boʻlmagandek sekin "quyonni rasmini chizadiganlar xilidan. 

Tom Buchenan. Hashamatparast, "suyugʻoyoq" erkak. Bir emas, ikki ayolni bebaxt qilgan ablah. Bittasi buni deb mashina ostida asfalasofilinga joʻnaydi. Rafiqasini sobiq sevgilisi bilan qayta topishib olib, don olishib yurganini koʻra-bila turib koʻrmaganlikka olgan befarq kimsa.

Aslida kitob haqida taqrizni shu yerda toʻxtatmoqchi edim. Lekin bir savol tugʻiladi:

Asar shunchalik yomon personajlar asosida yozilgan boʻlsa nega endi barcha davrlarning eng sevimli asarlaridan biri deya eʼtirof etiladi?

Sababi oddiy: "Buyuk Getsbi" - sof sevgi haqidagi eng yaxshi kitoblardan biri. Asar oʻlmas mavzu, muhabbat mavzusini koʻtarar ekan, u bilan bogʻliq sadoqat va xiyonat, boylik va kambagʻallik, vatanparvarlik va egoizm, ziddiyat va chin doʻstlik tuygʻulari oʻrtasidagi oʻyinlarga murojaat qiladi. 

Getsbi yuragi va ongida boshqa ayolni tasavvur qila olmaydigan chin oshiq. Koʻrar koʻzi faqatgina Deyzi. Oʻzi safardaligida boshqa yigitga turmushga chiqib ketgan boʻlsa ham, unga qalban yaqin boʻlish uchun ataylab u yashaydigan joyga yaqin joydan katta villa sotib olgan, oʻziga umuman qiziq boʻlmagan boylikning hammasini qachonlardir Deyzi ham kelib qolar degan ilinjda shaharning kazo-kazolari uchun dabdabali bazmlar uyushtiradigan yigit. Umrining soʻnggi soniyalarigacha ong-u shuuri faqat Deyzi hayoli bilan yashagan va yakunda shu ayolni deb aytish mumkin boʻlsa shahid boʻlgan, soʻngsoʻzi ham Deyzi boʻlgan juvonmard oshiq.

Deyzi esa beqaror ojiza. Tomga turmushga chiqishga alam ustida rozi boʻlib qoʻyib, keyin esa sevgilisining tirik ekanligini bilib qolib toʻyni toʻxtatmoqchi boʻlgan ojiza. Keyinchalik hayotiga qayta kirib kelgan sobiq sevgilisi yoki oilasini tanlolmay ikki oʻt oʻrtasida qolgan bechora ayol. Jahl va beqarorlik ustida amalga oshirilgan ish sabab bir ayolning oʻlimiga sabab boʻlgan, ortidan esa sevgilisining bu dunyoni tark etishiga sababchi boʻlgan va bularning barchasiga qoʻrqoqlik nuqtai nazaridan qaragan ojiza ayol. 

Nik esa erkak kishi umri davomida topishga orzu qiladigan eng mukammal doʻst na'munasi. Doʻst boʻlsang yonimda tur deganlaridek Getsbining dafn marosimida ham Nikdan boshqa doʻsti boʻlmaydi. 

Umuman, asarni o'qir ekansiz, o'zingiz uchun turfa xil xulolasalar chiqarishingiz tabiiy. Ayblash uchun ham, oqlash uchun obrazlar yetarli.

Kitob atoqli yozuvchimiz Abdulla Qodiriy tomonidan yozilgan "O'tgan kunlar" (1926) romani bilan deyarli bir paytda yozilgan. Asarni o'qish davomida Getsbi hamda o'zimizning Otabek obrazlari orasida o'xshashliklarga duch keldim. Bu o'xsashliklarni alohida bitta ilmiy maqola qilsa ham bo'ladi. Bunisini rejalar orasiga qo'shib qo'ydim.

Balki kitobni o'qib chiqib kaminaning fikrlariga qo'shilarsiz.

✅ @BahodirMahmud