Rolan Bart

image
1
Kitoblari soni
0
Baholar soni
0
Taqrizlar soni
0.0
Reyting
Janrlari:

Frantsuz adabiyotshunosi, tilshunos va semiolog Rolan Bart (Roland Barthes) 1915-yilning 12-noyabrida Sherbur shahrida (Frantsiya) tug‘ilgan, otasining vafotidan keyin Parijga ko‘chib o‘tib, Monten va Buyuk Lyudovik litseylarida, so‘ngra Sarbonnada tahsil olgan. Bir necha yillik o‘qituvchilik faoliyatidan so‘ng sil kasali bilan og‘rib, olti yildan ortiq umrini turli kasalxona va sihatgohlarda o‘tkazgan. 1948-50-yillari Buxarest va Aleksandriyada muallimlik qilgan. Mashhur tilshunos A. J. Greymas ta’sirida til ilmiga berilgan va 1947-yildan boshlab fransuz matbuotida uning tilshunoslikka doir maqolalari chop etila boshladi. 50-yillarda sotsial leksikologiya bo‘yicha dissertatsiya tayyorladi, olimning til bilimiga oid maqola va esselar to‘plami “Yozuvning boshlang‘ich darajasi” 1953-yilda e’lon qilindi. Shu davrning o‘zida adabiyotshunoslik bo‘yicha “yangi roman”, “absurd teatri”ga oid maqolalari chop qilindi. 1955-yildan Ferdinand de Sossyurning “Umumiy tilshunoslik kursi” bilan tanishish barobarida semiologiya (umumiy belgilar nazariyasi, semiotika esa, uning xususiy qismi) bilan shug‘ullandi. Bu davrda sotsiosemiotika bilan mashg‘ul olimlar R. Yakobson, E. Benvenist, A. Martine, K. Levi-Strosning ishlari urf bo‘lgan edi. R. Bart ularga munosabatini o‘zining 1967-yilgi “Modalar tizimi” nomli kitobida ifodaladi. 50-yillarning o‘rtalarida nashr qilingan “Mifologiya” kitobida g‘oyaviy belgi asarning faqat vertikal o‘lchovi bo‘lib, tahlil jarayoni uchun kamlik qilishini anglatadi, urf bo‘lgan paradigmatik va sintagmatik aloqalar esa bu tizimdan tashqari belgilardir, degan xulosaga keldi. Olim qarashlarining struktur tilshunoslikdan adabiy strukturalizmga ko‘chishi 60-yillarning boshlaridan aniq sezildi. Bu yo‘nalishda u ikki programm maqolasi: “Belgini idrok etish” va “Strukturalizm faoliyat sifatida” e’lon qilindi. Bu bilan Bart asarlari Klod Levi-Stros, Jak Lakan, Mishel Fuko singari mashhur semiolog-strukturalistlar qatorida o‘qiladigan bo‘ldi. Shu yillari sotsiologik, antropologik va semiologik kommunikatsion markaz rahbari bo‘ldi va 1962-yildan “Belgi, ramz va tasvir sotsiologiyasi” seminarini boshqardi. Belgishunoslikka doir tadqiqotlarini zamonaviy filologlarning munozara-bahslariga asos bo‘lgan “Semiologiya asoslari” kitobi (1965) orqali yaxlit tizimga soldi. Semiologiya belgilar shakli, ma’nosi va ifoda birligi bo‘lmay, balki “mohiyat haqidagi fan” ekanini asosladi. Uning faoliyat yo‘nalishi o‘rganilayotgan poetik obyektni bo‘laklarga ajratish (mayda detallarigacha) va uni qayti tiklashga qaratildi. 1966-yilgi “Tanqid va haqiqat” kitobida mumtoz fransuz adiblari ijodini qayta tahlildan o‘tkazib, o‘zining strukturalizmga doir nazariy qarashlarini “Rasin haqida”gi maqolasi orqali konkret amaliy tahlilga ko‘chirdi. Bu bilan Bart “adabiyotshunoslik hech qachon va hech bir shaklda badiiy adabiyot haqidagi so‘nggi yakuniy xulosa bo‘la olmasligi”ni, adabiyot ilmini doimo taraqqiyot va o‘zgarishda (mukammallik sari) ko‘rish lozimligini anglatdi. Tahlil jarayonining metodologik tamoyillari aks etgan “Ilmdan adabiyotga” (1967), “Tarixmi yo adabiyot?” (1970), “Nimadan boshlash kerak?” (1970) maqolalari va bevosita struktural tahlilning mumtoz namunalariga aylangan “S / Z” nomli Balzakning “Sarrazin” hikoyasi tahliliga bag‘ishlangan va “Edgar Po hikoyalaridan birining matniy tahlili” (1973) kabi ixcham tadqiqotlari chop qilindi. “Rolan Bart Rolan Bart haqida” nomli tadqiqoti orqali o‘zining ilmiy-ijodiy tamoyillarini sharhlashga intildi. Parijdagi birinchi darajali o‘quv yurtlaridan biri Kollej de Frans uchun Semiologiya kafedrasini ochib berdi, uning ma’ruzalari matni 1978-yilda to‘la holda nashr qilindi. 1980-yilning 25-fevralida Rolan Bart yo‘l halokati tufayli halok bo‘ldi. Bartning o‘ttiz yillik ilmiy faoliyati (1951-1980) davomida 20 ta monografiya va maqolalar to‘plami nashrdan chiqdi.

1 ta kitobdan 1 dan 1 gacha koʻrsatilmoqda
Logo Logo © 2024 Mutolaa.uz